Articles by kmarkusz

Perec Granatsztejn

Ludzie z przeszłości

„Rabin” odszczepieńców „Pomnę na miłość twojej młodości, na uczucie czasu twojego narzeczeństwa, gdy chodziłeś za mną na pustyni, w kraju nie obsiewanym” (Ks. Jeremiasza 2,2) Abraham Hersz, rzeźnik z synagogalnego podwórza, u którego pobożni Żydzi z miasteczka kupowali mięso, bo uchodził za największego dewota, wrócił do domu w piątkowy wieczór po nabożeństwie przywitania szabasu w sztyblu [*sztybel – budynek lub jego część, będący małym domem modlitewnym] chasydów z Mszczonowa wielce zasmucony, przygnębiony. Otworzył sidur [*modlitewnik] i smutnym głosem począł odmawiać modlitwę „Szalom alejchem” [*Pokój wam (hebr.)]. Ale brzmiało to tak, jakby był w żałobie. Domownicy patrzyli na niego z wielkim…

Księga Pamięci

Księga Pamięci

Księga Pamięci Sokołowa Podlaskiego redaktor M. Gelbart Ziomkostwo Żydów z Sokołowa Podlaskiego w Izraelu Sokołowskie Ziomkostwo w Ameryce Tel Awiw, 1962   [str.7]   Kolegium redakcyjne Księgi Pamięci Od prawej do lewej (w porządku alfabetycznym): pierwszy rząd: Białylew A., Ber-Szolem (Frydlub) Ch., Gelbart M., Grinberg I. drugi rząd: Zaklikowski G. (błp.), Polakiewicz S. i Rafałowicz P. Uwaga: Zdjęć do rozdziałów o Zagładzie dostarczyli: Szabataj Grinberg – Tel Awiw, Studio Wąs – Jafa i Elja Szticnberg – Paryż. Z przyczyn technicznych najpierw wydrukowane zostały wspomnienia nadesłane we wcześniejszym terminie.   [str.8]   [str.9]   Uwagi do planu Sokołowa: 1. Synagoga i…

Materiały dodatkowe

Konkurs historyczny 2019

Czworo uczniów otrzymało nagrody w drugim konkursie historycznym dotyczącym społeczności żydowskiej w Sokołowie Podlaskim i okolicach, który rozstrzygnęliśmy 22 września 2019. Zadaniem uczestników było napisane eseju, opowiadania lub artykułu o historii Żydów z Sokołowa lub pobliskich miejscowości. Nie są to prace akademickie i być może zawodowi historycy mieliby ochotę dołączyć do nich przypisy, ale każda z tych prac zasługuje na uwagę. Oto one: I miejsce – Julia Salach Z opowieści prababci Uwielbiam, gdy moi dziadkowie opowiadają mi historie ze swojego dzieciństwa. Jedną z czasów wojennych zapamiętałam najlepiej. Był piękny, zimowy poranek 1940 roku, gdy moja prababcia bawiła się na podwórzu….

Simche Polakiewicz

Dzień w Treblince

Simche Polakiewicz DZIEŃ W TREBLINCE Kronika żydowskiego życia 31 tom serii „Dos pojlisze jidntum”, red. Mark Turkow Buenos-Aires, 1948 [Przypisy w nawiasach kwadratowych pochodzą od tłumaczki i redaktora tekstu] [str. 7]   „Nikt, kto tego nie przeżył, nie jest w stanie wyobrazić sobie, jak człowiek może znieść takie cierpienia. Moje pióro jest niestety zbyt słabe, mój język za ubogi, abym mógł to wszystko dokładnie opisać i opowiedzieć, tak aby inni mogli zrozumieć i uwierzyć”. To tylko kilka linijek długiego listu, który autor wysłał do mnie, gdy próbowałem dopytać, czy opisywane przez niego wydarzenia i przeżycia w czasie tej niewyobrażalnej epopei,…

Materiały dodatkowe

“Ostatnia ofiara”

Latem 2019 r. na gruzach jednego z budynków w Sokołowie znaleziono kilka kartek zapisanych po hebrajsku i dwie strony zapisane w jidysz. Hebrajski tekst pochodził z modlitewnika. Natomiast ten napisany w jidysz był fragmentem opowiadania napisanego przez Mojsze Olgina, ur. 24 marca 1878 r. w miejscowości Buki niedaleko Humania, zm. 22 listopada 1939 r. w Nowym Jorku. Olgin związał się z Bundem, lewicową, antysyjonistyczną partią żydowską. W 1903 r. został aresztowany przez carski reżim. Zarzucano mu – jako studentowi Uniwersytetu w Kijowie – organizowanie żydowskich grup samoobrony przeciwko pogromom. Rok później Olgin opuścił uniwersytet i udał się do Wilna. Tam…

Simche Polakiewicz

W cieniu Treblinki

Simche Polakiewicz W CIENIU TREBLINKI (Zagłada Sokołowa Podlaskiego) Książka wydana przez Ziomkostwo Sokołowa Podlaskiego w Izraelu, Tel Awiw, 1957 [Przypisy w nawiasach kwadratowych pochodzą od tłumaczki i redaktora tekstu] [str. 5]   Pamiętamy Żydowski Sokołowie – stara, kilkusetletnia stacyjko przesiadkowa w wędrówce ludu żydowskiego z Erec Isroel przez diasporę i znów do Erec Isroel – nigdy Cię nie zapomnimy. My, których życie wzięło swój początek w Sokołowie; my, którzy szczęśliwie dotarliśmy do Ziemi Izraela – pamiętamy! Pamiętamy Twoje wąskie, kręte ulice i uliczki, po których stąpały nasze bose, dziecięce stópki. Pamiętamy Twoje nagie domy, place bez drzew, bez roślin, bez…

Simche Polakiewicz

Biografia

Simche Polakiewicz był pisarzem, który zmarł w Izraelu w 1988 r. Pochodził ze Sterdyni w powiecie sokołowskim. W czasie wojny znalazł się w getcie w Sokołowie Podlaskim. Trafił do obozu w Treblince. Następnie ukrywał się po tzw. aryjskiej stronie. Jest m.in. autorem książki “A tog in Treblinke” wydanej w 1948 r. w serii “Dos pojlisze jidntum” w Buenos Aires oraz “In szotn fun Treblinke”, wydanej w Tel Awiwie w 1957 r. Simche był synem Abrahama (Awruma) Hersza Polakiewicza i Rozy (Rejzl) Kawy. Jego ojciec zmarł podczas epidemii tyfusu, a matka została zastrzelona w Sterdyni. Jego żona, wraz z czteromiesięczną córeczką,…

Materiały dodatkowe

“Der Tam”

“Der Tam” to jednorazowa, humorystyczna gazetka, stworzona odręcznie przez dwóch wujków Amira Earona: Avruma-Shiye Weintroba i Arona-Wolfa (później znanego jako Zeev) Weintroba. Aron-Wolf miał 18 lat, a jego brat był kilka lat starszy. “Der Tam” powstał w 1918 r. w Węgrowie. Tłumaczenie na język polski: Agata Kondrat i Anna Szyba. DER TAM Cena 00 feningów Pierwszy rocznik Wydanie popołudniowe Nr 1 DER TAM [GŁUPIEC] piątek, cheszwan, roku 1918, Węgrów, październik Cena abonamentu Za gazetę główną, która się ukazuje Za dodatek, który się nie ukazuje Cena ogłoszeń Za drobniutką linijkę, za tekst o objętości 10 słów, za tekst o objętości 20…

Perec Granatsztejn

Sokołów – moje zniszczone miasteczko

Perec Granatsztejn SOKOŁÓW – MOJE ZNISZCZONE MIASTECZKO Opisy i obrazy miasta, portrety jego wymordowanych żydowskich mieszkańców [Przypisy w nawiasach kwadratowych pochodzą od tłumaczki i redaktora tekstu]   [str.5] Do czytelników Czwarta książka z serii „Dos pojlisze jidntum” [Żydostwo polskie] poświęcona jest małemu żydowsko-polskiemu miasteczku, Sokołów Podlaski. Miasteczko to do Zagłady oddychało żydowską ludowością, wrzało od społecznej i partyjnej działalności. Mieszkały tam przeróżne barwne postacie, toczyły się polityczne walki i kulturowe spory, oddające całe spektrum żydowskiej ulicy. Książka ta jest pomnikiem wystawionym żydowskiemu życiu, które zniszczone zostało przez wojenną zawieruchę. Pomnikiem wystawionym miasteczku, które naziści zmietli z powierzchni ziemi, tak samo,…

Perec Granatsztejn

Biografia

Notka biograficzna dotycząca Pereca Granatsztejna, opublikowana w “Leksikon Fun Der Nayer Yidisher Literature” (wyd. Alvetlekhn Yidishn Kultur-Kongres, Nowy Jork 1958). Urodził się w Sokołowie, niedaleko Siedlec, w Polsce, w pobożnym domu. Otrzymał wykształcenie żydowskie. Od młodości był aktywny w syjonistycznym, socjalistycznym i pionierskim ruchu młodzieżowym. Przez kilka lat był na kursie przygotowawczym do pracy rolniczej w kibucu w Wilnie, którego celem było zasiedlenie ziemi w Izraelu. Mieszkał w Paryżu w 1937 roku, a w 1939 r. wyemigrował do Boliwii, gdzie pracował jako sprzedawca. Zamieszkał pod koniec tego roku w Argentynie i działał w Syjonistycznej Partii Robotniczej, Kongresie Kultury Żydowskiej i…